Bitcoin có phải là một kho cất giữ giá trị? Thật khó để xác định ai là người đầu tiên gọi Bitcoin (BTC) là “vàng kỹ thuật số” (digital gold), điều này ngụ ý rằng Bitcoin là một kho lưu trữ giá trị tốt.
Khi nghĩ đến một tài sản trú ẩn an toàn, nhiều khả năng bạn sẽ nghĩ đến các kim loại quý như vàng hoặc bạc. Chúng là những khoản đầu tư mà các cá nhân sẽ đổ xô vào để chống lại sự hỗn loạn trên các thị trường truyền thống.
Có một cuộc tranh luận về việc liệu Bitcoin có theo bước những tài sản này hay không. Trong bài viết này, chúng ta sẽ xem xét một số lập luận chính mà nhiều người thường sử dụng để ủng hộ hoặc chống lại việc xem Bitcoin là một kho cất giữ giá trị.
1/ Kho cất giữ giá trị là gì?
Kho cất giữ giá trị là các tài sản có khả năng lưu giữ giá trị theo thời gian. Nếu bạn đã mua một món hàng có giá trị tốt ngày hôm nay, bạn có thể chắc chắn rằng giá trị của nó sẽ không bị giảm theo thời gian. Trong tương lai, bạn còn mong đợi tài sản đó có giá trị tương đương (nếu không muốn nói là hơn thế).
Khi bạn nghĩ về một tài sản “trú ẩn an toàn” như vậy, có thể bạn sẽ nghĩ đến vàng hoặc bạc. Có nhiều lý do khiến chúng được xem là có khả năng cất giữ giá trị, chúng tôi sẽ giải thích về việc này ngay sau đây.
2/ Điều gì tạo nên một kho cất giữ giá trị tốt?
Để hiểu thế nào là một kho cất giữ giá trị tốt, trước tiên chúng ta sẽ tìm hiểu thế nào là một kho cất trữ giá trị kém. Nếu muốn bảo quản một thứ gì đó trong thời gian dài, trước tiên thứ đó cần phải có tính chất bền.
Lấy ví dụ về thức ăn. Táo và chuối có một số giá trị nội tại, vì con người cần dinh dưỡng để sống. Khi thực phẩm khan hiếm, những trái cây này chắc chắn sẽ có giá trị cao. Nhưng điều đó không làm cho chúng trở thành một kho cất giữ giá trị tốt. Giá trị của chúng sẽ suy giảm rất nhiều, nếu bạn giữ chúng trong két sắt trong vài năm vì chúng rõ ràng là sẽ bị hỏng.
Vậy, về bản chất, có thứ gì duy trì giá trị bền vững hơn không? Mì sợi khô? Lựa chọn này có vẻ tốt hơn về lâu dài, nhưng vẫn không có gì đảm bảo rằng nó sẽ giữ được giá trị. Mì sợi được sản xuất với giá rẻ, với các nguồn nguyên liệu sẵn có. Bất kỳ ai cũng có thể tung ra thị trường rất nhiều mì sợi . Vì vậy, mì đang lưu thông sẽ giảm giá trị khi cung vượt cầu. Vậy, để một thứ gì đó duy trì được giá trị, nó còn phải có tính khan hiếm.
Một số người xem tiền pháp định (đô-la, euro, yên) là một cách tốt để cất giữ của cải vì chúng giữ được giá trị trong thời gian dài. Nhưng thực ra chúng lại dễ bị "bay hơi" vì sức mua sẽ giảm đáng kể khi có nhiều tiền được tạo ra (tương tự như mì ống). Bạn có thể rút tiền tiết kiệm cả đời và cất chúng dưới nệm trong vòng hai mươi năm, nhưng khi bạn dùng để , chi tiêu, nhiều khả năng sức mua của chúng có thể không còn tương đương như sức mua ban đầu.
Vào năm 2000, 100.000 đô-la có thể giúp bạn mua nhiều thứ hơn 100.000 đô-la ngày nay. Nguyên nhân chủ yếu là do lạm phát, tức là sự gia tăng của giá cả hàng hóa và dịch vụ. Trong nhiều trường hợp, lạm phát đến từ việc chính phủ in và đưa quá nhiều tiền vào thị trường.
Để minh họa, giả sử bạn nắm giữ 25% tổng nguồn cung tiền là 100 tỷ đô-la – tức là 25 tỷ đô la. Thời gian trôi qua, chính phủ quyết định in thêm 800 tỷ USD để kích thích nền kinh tế. Miếng bánh thị phần của bạn đã đột ngột giảm xuống còn ~ 3%. Có nhiều tiền hơn trong lưu thông cũng đồng nghĩa với việc số tiền bạn nắm giữ không còn có được nhiều sức mua như trước đây.
Giống như món mì của chúng ta đã đề cập trước đó, không mất quá nhiều chi phí để sản xuất ra các đồng đô-la. Tất cả những điều trên có thể xảy ra trong vài ngày. Một trong những tiêu chuẩn của một kho lưu giữ giá trị tốt là việc sẽ rất thách thức nếu muốn đưa các đơn vị vào thị trường tràn ngập. Nói cách khác, miếng bánh của bạn sẽ loãng rất chậm, nếu có.
Lấy vàng làm ví dụ, chúng ta biết rằng nguồn cung của nó là hữu hạn. Chúng ta đều biết rằng khai thác vàng rất khó. Vì vậy, ngay cả khi nhu cầu về vàng đột ngột tăng cao, việc sắm một loạt máy in để tạo ra nhiều vàng hơn là điều không thể. Vàng phải được khai thác từ mặt đất. Mặc dù nhu cầu đang tăng lên, nhưng nguồn cung không thể tăng ồ ạt để đáp ứng nhu cầu đó.
3/ Bitcoin có phải là một kho cất giữ giá trị?
Những luận điểm ủng hộ việc xem Bitcoin là một kho cất giữ giá trị. Ngay từ những ngày đầu Bitcoin xuất hiện, những người ủng hộ đã cho rằng tiền mã hóa giống như “vàng kỹ thuật số” hơn là tiền kỹ thuật số đơn giản. Trong những năm gần đây, câu chuyện này đã được nhiều người đam mê Bitcoin nhắc lại.
Nhiều quan điểm cho rằng Bitcoin là một trong những tài sản tốt nhất mà con người từng biết đến. Những người ủng hộ tin rằng Bitcoin là cách tốt nhất để lưu trữ của cải vì giá trị của nó không bị mất đi theo thời gian.
Tuy nhiên, Bitcoin cũng được biết đến vớ việc giá của nó thường biến động dữ dội. Có vẻ sẽ không hợp lý khi một tài sản có thể mất 20% giá trị trong một ngày lại được nhiều người coi là một kho cất giữ giá trị. Nhưng ngay cả khi bao thanh toán giảm nhiều lần, nó vẫn là loại tài sản hoạt động tốt nhất cho đến nay.
Vậy, tại sao Bitcoin được ca ngợi là một kho cất giữ giá trị?
3.1 Sự khan hiếm
Một trong những lập luận thuyết phục nhất là Bitcoin có nguồn cung hữu hạn. Bạn có thể tìm hiểu rõ hơn điều này qua bài viết Bitcoin là gì?. Cần biết rằng, sẽ không bao giờ có nhiều hơn 21 triệu bitcoin. Giao thức của Bitcoin đảm bảo điều này bằng một quy tắc đã được mã hóa cứng.
Cách duy nhất mà các đồng tiền mới có thể được tạo ra là thông qua quá trình đào hoặc khai thác, điều này tương tự như cách đào vàng. Nhưng thay vì khoan vào Trái đất, các thợ đào Bitcoin phải giải một câu đố mật mã bằng cách sử dụng sức mạnh tính toán của máy tính. Nhờ đó, họ sẽ kiếm được những đồng tiền mới.
Theo thời gian, phần thưởng giảm dần do các sự kiện được gọi là giảm một nửa (halving) . Hiểu một cách đơn giản, qua mỗi sự kiện như vậy, phần thưởng đào Bitcoin sẽ bị giảm đi một nửa. Trong những ngày đầu của Bitcoin, hệ thống đã thưởng 50 BTC cho bất kỳ thợ đào nào tạo ra một block hợp lệ. Trong đợt giảm một nửa đầu tiên, con số này đã giảm xuống còn 25 BTC. Lần giảm một nửa tiếp theo sẽ giảm phần thưởng xuống một nửa, tức là còn 12,5 BTC, và lần tiếp theo sẽ cắt giảm phần thưởng của các thợ đào xuống còn 6,25 bitcoin cho mỗi block. Quá trình này sẽ tiếp tục trong hơn 100 năm nữa cho đến khi phần cuối cùng của đồng tiền được đưa vào lưu thông.
Hãy dùng mô hình này với tiền pháp định mà chúng ta đã đề cập trước đó. Giả sử bạn đã mua 25% nguồn cung Bitcoin (tức là 5.250.000 đồng tiền) nhiều năm về trước. Khi bạn có được những đồng tiền này, bạn biết rằng tỷ lệ phần trăm của bạn sẽ không đổi vì không có thực thể nào có khả năng thêm nhiều đồng tiền hơn vào hệ thống. Không có chính phủ ở đây – tốt, không phải theo nghĩa truyền thống (chúng ta tìm hiểu một cách ngắn gọn về vấn đề này). Vì vậy, nếu bạn đã mua (và đã HODL ) 25% nguồn cung tối đa Bitcoin vào năm 2010, bạn vẫn sở hữu 25% tổng số Bitcoin cho tới ngày hôm nay.
3.2 Tính phi tập trung
Bitcoin là phần mềm mã nguồn mở, có thể bạn đang nghĩ vậy. Tôi có thể sao chép code và tạo phiên bản của riêng mình với thêm 100 triệu đồng.
Bạn thực sự có thể làm điều đó. Giả sử bạn sao chép phần mềm, thực hiện các thay đổi và chạy một node. Mọi thứ dường như đã ổn. Chỉ có một vấn đề: sẽ không có node nào kết nối với bạn. Bạn thấy đấy, ngay sau khi bạn thay đổi các thông số của phần mềm, các thành viên trên mạng Bitcoin bắt đầu phớt lờ bạn. Bạn đã fork và chương trình bạn đang chạy không còn được chấp nhận trên toàn cầu như Bitcoin nữa.
Những gì bạn vừa làm về mặt chức năng tương đương với việc chụp ảnh Mona Lisa và tuyên bố rằng hiện có hai Mona Lisas. Bạn có thể thuyết phục bản thân mình, nhưng không thể thuyết phục được bất kỳ ai khác tin vào đồng tiền của mình.
Có thể hiểu có một "chính phủ" đứng đằng sau Bitcoin. Tuy nhiên, chính phủ đó được tạo thành từ mọi người dùng chạy phần mềm. Cách duy nhất mà giao thức có thể được thay đổi là đa số người dùng đồng ý về các thay đổi.
Thuyết phục đa số thêm tiền không phải là nhiệm vụ dễ dàng – bởi điều đó đồng nghĩa với việc bạn đang yêu cầu họ giảm bớt số tiền mà họ nắm giữ. Như ngày nay, ngay cả những tính năng dường như không quan trọng cũng phải mất nhiều năm để đạt được sự đồng thuận trên toàn mạng.
Khi Bitcoin phát triển lớn hơn về kích thước, việc thúc đẩy các thay đổi sẽ trở nên khó khăn hơn. Do đó, những người nắm giữ có thể tin chắc rằng nguồn cung sẽ không thể tăng được. Phần mềm là do con người tạo ra, nhưng sự phân tán của mạng giúp Bitcoin hoạt động giống như một tài nguyên thiên nhiên hơn là code có thể được thay đổi tùy ý.
3.3 Các thuộc tính của một đồng tiền tốt
Những người tin tưởng vào luận điểm về giá trị cũng chỉ ra các đặc điểm khiến Bitcoin là một đồng tiền tốt. Nó không chỉ là một nguồn tài nguyên kỹ thuật số khan hiếm mà còn có chung những đặc điểm với tiền tệ đã được sử dụng trong nhiều thế kỷ.
Vàng đã được sử dụng làm tiền tệ trên khắp các nền văn minh kể từ khi chúng ra đời. Có nhiều lý do để giải thích cho điều này. Chúng ta đã nói về độ bền và sự khan hiếm. Những thứ này có thể tạo ra tài sản tốt, nhưng không nhất thiết tạo ra một loại tiền tệ tốt. Để trở thành tiền tệ tốt, thứ được dùng làm tiền phải có khả năng thay thế lẫn nhau, tính di động và khả năng chia nhỏ.
Khả năng thay thế
Khả năng thay thế có nghĩa là các đơn vị không thể phân biệt được. Với vàng, bạn có thể lấy bất kỳ hai ounce nào, và chúng sẽ có giá trị như nhau. Điều này cũng đúng với những thứ như cổ phiếu và tiền mặt. Không quan trọng bạn đang giữ đơn vị cụ thể nào – các đơn vị sẽ có giá trị tương đương với bất kỳ đơn vị nào khác, miễn là cùng loại.
Khả năng thay thế của bitcoin là một chủ đề phức tạp. Bạn đang nắm giữ đồng Bitcoin nào là việc không thực sự quan trọng. Trong hầu hết các trường hợp, 1 BTC = 1 BTC. Nó chỉ trở nên phức tạp khi bạn liên kết từng đồng BTC với các giao dịch trước đó của nó. Có những trường hợp, các doanh nghiệp đưa tiền vào danh sách đen ngay cả khi chủ sở hữu đã nhận chúng, vì họ tin rằng khoản tiền đó đã được sử dụng để tham gia vào các hoạt động tội phạm.
Điều này thực sự có quan trọng hay không? Thực sự là khó. Khi bạn đang thanh toán một thứ gì đó bằng một tờ đô-la, cả bạn và người bán đều không biết tờ đô-la đã được sử dụng trong các lần giao dịch trước. Không có khái niệm về lịch sử giao dịch – các hóa đơn mới không có giá trị cao hơn các hóa đơn đã qua sử dụng.
Tuy nhiên, trong trường hợp xấu nhất, có thể bitcoin cũ hơn (có nhiều lịch sử hơn) sẽ được bán với giá thấp hơn bitcoin mới. Tùy thuộc vào người bạn hỏi, nhưng trường hợp này không phải là mối đe dọa lớn nhất đối với Bitcoin và nó không phải là điều đáng lo ngại. Dù sao thì hiện tại, về mặt chức năng, các đồng Bitcoin vẫn có thể thay thế cho nhau được. Chỉ có một lấn cấn nhỏ về việc đồng tiền này có thể bị đóng băng nếu có lịch sử đáng ngờ.
Tính di động
Khả năng di chuyển biểu thị sự dễ dàng vận chuyển của một tài sản. Bạn muốn mang theo 10.000 đô-la với các tờ tiền 100 đô-la? Việc này không có gì khó. Nhưng mang theo một lượng dầu trị giá 10.000 đô-la? Chuyện này không còn dễ dàng.
Một đồng tiền tốt cần phải có hình thức nhỏ. Nó cần được dễ dàng mang đi, để giúp các cá nhân có thể thanh toán tiền và dịch vụ.
Vàng có truyền thống đã thể hiện rất xuất sắc trong khía cạnh này. Tại thời điểm bài viết này được soạn ra, một đồng tiền vàng tiêu chuẩn có giá trị gần 1.500 đô-la. Không phải lúc nào bạn cũng sẽ thực hiện các giao dịch mua trị giá một ounce vàng, vì vậy các mệnh giá nhỏ hơn sẽ được sử dụng.
Khi nói đến khả năng vận chuyển, Bitcoin thực sự vượt trội so với các kim loại quý. Nó thậm chí không có dấu vết vật lý. Bạn có thể tích trữ khối tài sản trị giá hàng nghìn tỷ đô-la trên một thiết bị phần cứng nằm gọn trong lòng bàn tay.
Di chuyển một tỷ đô-la vàng (hiện tại là hơn 20 tấn) đòi hỏi nỗ lực và chi phí rất lớn. Ngay cả với tiền mặt, bạn sẽ cần phải mang theo vài pallet chứa đầy các tờ tiền 100 đô-la. Với Bitcoin, bạn có thể gửi cùng một số tiền đến bất kỳ đâu trên thế giới với mức phí chưa đến một đô-la.
Khả năng chia nhỏ
Một phẩm chất quan trọng khác của tiền tệ là khả năng chia nhỏ – có nghĩa là nó có khả năng chia thành các đơn vị nhỏ hơn. Với vàng, bạn có thể lấy một đồng xu một ounce và cắt đôi nó để tạo ra hai đơn vị nửa ounce. Bạn có thể mất một khoản phí bảo hiểm nếu phá hủy hình vẽ đẹp của một con đại bàng hoặc con trâu trên đó, nhưng giá trị của vàng vẫn không đổi. Bạn có thể cắt nửa ounce của mình nhiều lần để tạo ra các mệnh giá nhỏ hơn.
Khả năng phân chia là một khía khác khiến Bitcoin vượt trội. Chỉ có hai mươi mốt triệu đồng tiền, nhưng mỗi đồng tiền được tạo thành từ một trăm triệu đơn vị nhỏ hơn (satoshi). Điều này mang lại cho người dùng nhiều quyền kiểm soát đối với các giao dịch của họ, vì họ có thể chỉ định một số tiền gửi lên đến tám chữ số thập phân. Khả năng phân chia của Bitcoin cũng giúp các nhà đầu tư nhỏ mua các phần nhỏ của BTC dễ dàng hơn.
4/ Vai trò hiện tại của Bitcoin
Vai trò hiện tại của Bitcoin là một vấn đề luôn được thảo luận và gây chia rẽ. Nhiều người tin rằng Bitcoin chỉ đơn giản là một loại tiền tệ – một công cụ để di chuyển tiền từ điểm A đến điểm B. Chúng ta sẽ đi sâu vào vấn đề này trong phần tiếp theo. Những quan điểm này sẽ trái ngược với những gì mà nhiều người ủng hộ việc xem Bitcoin như một kho cất giữ giá trị.
Những người ủng hộ SoV cho rằng Bitcoin phải trải qua nhiều giai đoạn khó khăn trước khi nó trở thành tiền tệ tối thượng. Ban đầu, Bitcoin giống như một thứ có thể sưu tập (có thể cho là chúng ta đang ở hiện tại): nó đã tự chứng minh mình có chức năng và an toàn nhưng chỉ mới được chấp nhận bởi một thị trường ngách nhỏ. Đối tượng cốt lõi của nó chủ yếu là những người có sở thích sưu tầm và đầu cơ.
Chỉ khi nhiều người biết đến, trở thành cơ sở hạ tầng cho các tổ chức và tự tin vào khả năng duy trì giá trị của mình thì Bitcoin mới có thể tiến tới giai đoạn tiếp theo: lưu trữ giá trị. Một số người tin rằng nó đã đạt đến mức này.
Tại thời điểm này, Bitcoin không được dùng chi tiêu rộng rãi do luật Gresham quy định rằng tiền xấu tạo ra tiền tốt. Điều này có nghĩa là, khi sử dụng hai loại tiền tệ, các cá nhân sẽ có xu hướng chi tiêu loại thấp hơn và tích trữ loại tiền cao cấp hơn. Người dùng Bitcoin thích chi tiêu bằng tiền pháp định vì họ ít có niềm tin vào sự tồn tại lâu dài của chúng. Họ nắm giữ (hoặc HODL) bitcoin, vì họ tin rằng chúng sẽ giữ được giá trị.
Nếu mạng lưới Bitcoin tiếp tục phát triển, nhiều người dùng sẽ chấp nhận nó, tính thanh khoản sẽ tăng lên và giá cả sẽ trở nên ổn định hơn. Khi giá Bitcoin trở nên ổn định, sẽ không có nhiều động lực để người dùng giữ nó với hy vọng đạt được lợi nhuận cao hơn trong tương lai. Vì vậy, chúng ta có thể mong đợi một ngày nào đó Bitocin sẽ được sử dụng nhiều hơn trong thương mại và thanh toán hàng ngày, như một phương tiện trao đổi mạnh mẽ.
Việc sử dụng tăng lên sẽ giúp giá cả trở nên ổn định. Trong giai đoạn cuối, Bitcoin sẽ trở thành một đơn vị tính toán – nó sẽ được sử dụng để định giá các tài sản khác. Cũng giống như bạn có thể định giá một gallon dầu ở mức 4 đô-la. Ở một thế giới nơi Bitcoin ngự trị, mọi thứ sẽ được đo lường giá trị bằng bitcoin.
Nếu ba cột mốc tiền tệ này đạt được, những người ủng hộ cho rằng Bitcoin sẽ trở thành một tiêu chuẩn mới thay thế các loại tiền tệ được sử dụng ngày nay.
5/ Tổng kết
Bitcoin hiện được xem như một kho cất giữ giá trị, tương tự như vàng. Số lượng đơn vị hữu hạn, mạng lưới được phân tán đủ để cung cấp bảo mật cho chủ sở hữu và nó có thể được sử dụng để cất giữ và chuyển giá trị.
Tuy vậy, Bitcoin vẫn cần phải chứng minh nó là một tài sản trú ẩn an toàn – nhưng hiện tại, còn quá sớm để khẳng định chắc chắn điều này. Có hai trường hợp có thể xảy ra – thế giới có thể chuyển sang dùng Bitcoin trong thời kỳ kinh tế bất ổn hoặc nó có thể tiếp tục được sử dụng bởi một nhóm thiểu số. Thời gian sẽ đưa ra câu trả lời.
Dennis Tran.
Social Plugin